Joanna Bruzdowicz: Cinematic Inspirations

Koncepcja repertuarowa albumu Cinematic Inspirations koncentruje się wokół twórczości Joanny Bruzdowicz (1943–2021) – kompozytorki o wyjątkowej osobowości artystycznej, która w niezwykle oryginalny sposób łączyła muzykę autonomiczną z muzyką filmową. Bruzdowicz wywodziła się z tradycji neoklasycznej, ukształtowanej jeszcze podczas studiów w Warszawie pod kierunkiem Kazimierza Sikorskiego, lecz jej język muzyczny został poszerzony przez doświadczenia zdobyte we Francji – u Nadii Boulanger, Oliviera Messiaena i Pierre’a Schaeffera. Zderzenie klasycznej dyscypliny formy z fascynacją kolorem, rytmem i eksperymentem dźwiękowym zaowocowało niezwykle rozpoznawalnym idiomem stylistycznym.


W twórczości Bruzdowicz przenikają się wpływy różnych nurtów: neoklasycznej motoryki, sonorystyki, aleatoryzmu, modalności Messiaena oraz muzyki konkretnej. Kompozytorka sięgała zarówno po tradycyjne instrumentarium, jak i po środki elektroakustyczne. Szczególne miejsce w jej dorobku zajmuje fortepian – instrument, z którym była związana również jako wykonawczyni. To właśnie intuicja pianistyczna sprawiała, że jej utwory są zarazem intelektualne i zmysłowe, pełne przestrzeni, światła i oddechu.


Jej przygoda z muzyką filmową rozpoczęła się, gdy Agnès Varda usłyszała nagranie kwartetu smyczkowego La Vita i – zachwycona jego brzmieniem – wykorzystała drugą część tego utworu w filmie Vagabond (Sans toit ni loi, 1985). Film nagrodzony Złotym Lwem w Wenecji zapoczątkował wieloletnią współpracę i przyjaźń obu artystek. Dla Vardy muzyka była czymś więcej niż ilustracją – stanowiła równorzędny element narracji filmowej, a w dziełach Bruzdowicz znalazła idealnego partnera dla własnego języka obrazu. Kompozytorka wielokrotnie wykorzystywała swoje wcześniejsze utwory w filmach, adaptując je, przekształcając i rozwijając w nowych kontekstach – a jednocześnie czerpała z muzyki filmowej inspiracje dla późniejszych kompozycji kameralnych. Te wzajemne relacje – przenikanie się idiomów filmowego i koncertowego – stanowią jedno z najciekawszych zjawisk w jej twórczości.


Szczególnym punktem odniesienia dla tego albumu stał się utwór Largo z filmu Jacquot de Nantes, który Joanna Bruzdowicz sama opracowała w wersji na wiolonczelę i fortepian. To właśnie ta transkrypcja stała się impulsem do powstania projektu Cinematic Inspirations – idei, by wydobyć kameralny potencjał muzyki filmowej kompozytorki i ukazać jej emocjonalny, intymny wymiar. Większość utworów zaprezentowanych na płycie to transkrypcje przygotowane przez Diego Santamaríę, które wiernie oddają ducha oryginałów, a jednocześnie pozwalają odkryć nowe barwy i perspektywy interpretacyjne.


Celem nagrania Czarakcziew / Kowal Duo było ukazanie filmowego wymiaru muzyki Bruzdowicz w kontekście koncertowym – jako spójnej i przemyślanej formy muzycznej, w której emocja, narracja i przestrzeń dźwięku tworzą jedność. W brzmieniu duetu fortepianu i wiolonczeli odnaleźć można szeroką paletę nastrojów: od impresyjnej refleksji po dramatyczne napięcie, od delikatnych struktur brzmieniowych po pełną ekspresji motorykę. Album Cinematic Inspirations to nie tylko hołd dla Joanny Bruzdowicz – to także próba pokazania, że jej muzyka, niezależnie od medium, pozostaje opowieścią o człowieku, emocji i świetle.


Na płycie znalazły się utwory pochodzące z różnych okresów działalności kompozytorki, ukazujące szerokie spektrum jej języka muzycznego i wrażliwości.


Miniatura Largo, powstała jako integralna część ścieżki dźwiękowej do filmu Jacquot de Nantes w reżyserii Agnès Vardy, jest subtelnym wspomnieniem dzieciństwa Jacques’a Demy’ego. Oszczędna faktura, wolne tempo i repetytywny rytm tworzą przestrzeń ciszy i zadumy. To muzyka nieopowiadająca – lecz kontemplująca; zatrzymana w czasie, elegijna, a zarazem świetlista.


W Romantic Ballad (z filmu Le jupon rouge Geneviève Lefebvre) pojawia się bardziej liryczny ton. To muzyka zmysłowa, lecz powściągliwa, operująca klarowną strukturą i motywiczną repetytywnością. Wersja na wiolonczelę i fortepian autorstwa Diego Santamaríi wydobywa intymność i emocjonalne napięcie oryginału – dialog między instrumentami zastępuje filmową narrację, tworząc muzyczną opowieść o pamięci i tęsknocie.
Utwór La Mort (z filmu Un air si pur Yves’a Angelo) przybiera formę egzystencjalnej medytacji. Ascetyczny język muzyczny, oparty na czystych interwałach i długich pauzach, podkreśla zawieszenie między życiem a śmiercią. To muzyka ciszy, oczekiwania i wewnętrznego skupienia, w której dźwięk i milczenie współtworzą jedną, nieprzerwaną frazę.
W Les Âmes grises (na motywach filmu Philippe’a Claudela) Bruzdowicz tworzy dźwiękowy odpowiednik moralnego niepokoju i melancholii. Ciemna kolorystyka, długie łuki melodyczne i rezygnacja z dramatycznych kulminacji sprawiają, że muzyka unosi się w stanie ciągłego napięcia – między refleksją a emocją. To subtelny psychologiczny portret, w którym każdy gest ma wagę słowa niewypowiedzianego.


Cykl The White King – Suite (z filmu Alexa Helfrechta i Jörga Tittela) zamyka album jako swoiste muzyczne studium totalitarnego świata. Siedem miniatur tworzy spójny cykl dźwiękowych obrazów: od lirycznego Family, przez mroczne Curfew i rytmiczne Village Folk, po dramatyczne The Long Walk i finałowe Coda – Family. Choć oparta na repetycji, muzyka unika dosłowności – komentuje, sugeruje, tworzy dystans wobec obrazu. W wersji kameralnej suita zyskuje nowy wymiar: staje się samodzielnym dziełem, w którym napięcia i kontrasty budują narrację równie silną jak film, ale pozbawioną dosłowności.